Source: ΤΑ ΝΕΑ 8/12/2020 [link]

Πέτρος Λιάκουρας, Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στις «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές», στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.

Η επικείμενη σύνοδος κορυφής έχει συνδεθεί -για την Ελλάδα- με τη συζήτηση περί επιβολής κυρώσεων στην Τουρκία. Τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 1^ης Οκτωβρίου παρέπεμπαν στο ενδεχόμενο κυρώσεων με βάση τη συμπεριφορά της Τουρκίας στο ζήτημα των ενεργειών της στην Αν. Μεσόγειο. Δεν έχει υπάρξει απόφαση ακόμη ούτε σχέδιο, αν και οι πληροφορίες δείχνουν ότι διαμορφώνεται πλαίσιο προς αυτήν την κατεύθυνση.

Οι κυρώσεις αφορούν στην αντίδραση της ΕΕ για τις μονομερείς ερευνητικές ενέργειες της Τουρκίας στην μη οριοθετημένη/αμφισβητούμενη υφαλοκρηπίδα μεταξύ 28^ου και 30^ού μεσημβρινού όπου η Ελλάδα (κράτος-μέλος) διεκδικεί κυριαρχικά δικαιώματα. Επιπροσθέτως αφορούν και στο επεισόδιο που προκλήθηκε με την άρνηση νηοψίας επί τουρκικού πλοίου για έλεγχο, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Ειρήνη», αν τηρείται ο αποκλεισμός μεταφοράς όπλων στη Λιβύη.  

Η Τουρκία έχει περιέλθει σε κλοιό κυρώσεων και από τις ΗΠΑ. Το Κογκρέσο σύντομα αποφασίζει κυρώσεις για την ενεργοποίηση του ρωσικού αντιαεροπορικού πυραυλικού συστήματος των S-400. Συνδυαστικά προστίθεται και η δήλωση Πομπέο καταδίκης της Τουρκίας για τις ενέργειες της στην Αν. Μεσόγειο.

Η οπτική των κυρώσεων έχει εισαχθεί στη συζήτηση διότι με αυτήν η Ελλάδα προσβλέπει στην αποκλιμάκωση, ώστε να υπάρξουν οι συνθήκες επανάληψης των διερευνητικών επαφών. Σε αυτή τη φάση μετά την 29^η Νοεμβρίου η Τουρκία αφού, παρά τις επικρίσεις και καταδίκες, ολοκλήρωσε τη σάρωση της περιοχής μεταξύ 28^ου και 30^ού μεσημβρινού, απέσυρε το Oruc Reis, το οποίο κατά πάσα πιθανότητα δεν θα επανέλθει στην περιοχή, εκτός αν απαιτηθούν τρισδιάστατες έρευνες. Μετά όμως την έρευνα, όπως έχει προαναγγελθεί από την τουρκική ηγεσία, αναμένεται η γεώτρηση, με βάση τα δεδομένα που σαρώθηκαν. Αν η έρευνα, παρότι παραβίαση της δικαίου θάλασσας,  δεν εγείρει διεθνή ευθύνη, η γεώτρηση εγείρει ευθύνη, διότι προκαλεί μεταβολή ή και βλάβη στο φυσικό περιβάλλον του βυθού.

Η μονομερής ενέργεια έρευνας της  Τουρκίας σε μη οριοθετημένη περιοχή συνιστά παραβίαση του δικαίου θάλασσας. Η έρευνα είναι αποκλειστικό δικαίωμα ενός κράτους και για να ασκηθεί πρέπει να έχει γίνει καθορισμός της περιοχής, η οποία του έχει περιέλθει είτε με συμφωνία, είτε δικαστικά. Επειδή δε η Ελλάδα διεκδικεί την ίδια περιοχή, αμφισβητείται η μονομερής τουρκική ενέργεια και θα έπρεπε να παγώσει μέχρι να οριοθετηθεί διμερώς. Περαιτέρω, όπως έχει διατυπωθεί νομολογιακά, τα δεδομένα αυτά δεν περιέρχονται στην κατοχή της Τουρκίας ως κτηθέντα κατά παράβαση του δικαίου της θάλασσας, με υποχρέωση να μην τα δημοσιοποιήσει ούτε να τα ιδιοποιηθεί. Θα περιέλθουν στο κράτος δικαιούχο της περιοχής που θα καθοριστεί με τη συμφωνία οριοθέτησης.   

Η ΕΕ προφανώς έχει πεισθεί για το παράνομο των μονομερών ενεργειών της Τουρκίας, τις έχει καταδικάσει και έχει εξετάσει τη δυνατότητα επιβολή κυρώσεων.

Η ελληνική πλευρά πρέπει να σταθμίσει αν οι κυρώσεις είναι αυτές που θα προτρέψουν την Άγκυρα να επανέλθει στο διάλογο, αφού διακόψει τις έρευνες. Διαφορετικά αν δεν πεισθεί από κυρώσεις ή ακόμη και τις απειλές περί κυρώσεων, θα συνεχίσει έρευνες μεταξύ 26^ου και 28^ου μεσημβρινού –στην ελληνοαιγυπτιακή οριοθέτηση- και γεωτρήσεις μεταξύ 28^ου και 30^ού μεσημβρινού.  Αν οι κυρώσεις είναι το μαστίγιο, ποιο είναι το καρότο; Μήπως χρειάζεται επανεξέταση στρατηγικής; Η Γερμανική προεδρία τον Ιούνιο παρά τις αντιξοότητες κινήθηκε ορθά στο πλαίσιο μεσολάβησης και έθεσε σε πλαίσιο την αποκλιμάκωση και την επανάληψη του διαλόγου που είναι το μείζον εν προκειμένω, για τον οποίο οι χώρες συμφώνησαν. Όμως η έξοδος και έρευνα του Oruc Reis ανέστειλε την προοπτική.

Η Τουρκία θα συνεχίσει ελλείψει διαλόγου να προβάλει περισσότερες και όχι καλόπιστες διεκδικήσεις, με απώτερο στόχο να παγιώσει καταστάσεις, αποτέλεσμα μονομερών ενεργειών. Το αναγγέλλει αμέσως ή εμμέσως, με επιμονή σε περιοχές μη οριοθετημένες στην Αν. Μεσόγειο, προασπίζοντας κυριαρχικά δικαιώματα που -κατά τον ισχυρισμό της- Ελλάδα και Κύπρος επιχειρούν να της στερήσουν.  Η Ελλάδα επιδιώκει το διάλογο και πρέπει να αναλάβει την πρωτοβουλία να επανεκκινήσουν οι διερευνητικές σε ένα πλαίσιο συνεννόησης και από τις δύο πλευρές.