Τα ελληνοτουρκικά στη θητεία Μπάϊντεν

Source: ΤΑ ΝΕΑ 6/11/2020 [link]

Πέτρος Λιάκουρας, Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στις «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές», στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.

Με την αμερικανική εκλογική αναμέτρηση στην Ελλάδα κυριάρχησε το ερώτημα πως θα εξελιχθεί η μελλοντική εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ στη χώρα μας, είτε νικητής αναδειχθεί ο Τραμπ, είτε ο Μπάϊντεν.

Ο Τραμπ ναι μεν δεν παρενέβη στο σχεδιασμό και θέσεις του StateDepartment, όμως δεν διασφάλισε τον μεταξύ τους συντονισμό, μια αντιφατική εκδήλωση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Από τη μια πλευρά το StateDepartment και ο Μάϊκ Πομπέο υποστήριξαν την Ελλάδα έναντι των προκλήσεων της Τουρκίας στην Αν. Μεσόγειο, την ώρα που ο Τραμπ εξέφραζε σιωπηρή αποστασιοποίηση παρά την αυστηρή στάση προς την Άγκυρα, με αποκορύφωμα το «πάγωμα» των κυρώσεων για την ενεργοποίηση των ρωσικών πυραύλων S-400.

Η εκλογή Μπάϊντεν θα σημάνει την επιστροφή στην παραδοσιακή άσκηση της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής. Πρόεδρος και StateDepartmentθα συντονίζονται προς την ενοποίηση της πολιτικής εθνικής ασφάλειας υπό μια κοινή στρατηγική του συμβούλου εθνικής ασφαλείας και με σαφείς προσανατολισμούς της χώρας. Σημαντικό ρόλο θα έχει το επιτελείο του.

Ο Μπάϊντεν θα επιχειρήσει την επιστροφή στους διεθνείς θεσμούς με ιδιαίτερη έμφαση στον ΟΗΕ, όπου οι ΗΠΑ κατέχουν τη θέση μονίμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας, οργάνου με παρεμβατική εξουσία ως προς τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και σταθερότητας. Ανάλογη θα είναι και η στήριξη προς το ΝΑΤΟ με ενεργότερη παρουσία και υλική ενίσχυση. Αν δε δεν υπονομευθεί από το Κογκρέσο, ο Μπάϊντεν θα προσπαθήσει να αποκαταστήσει την ευρωατλαντική σχέση. Διαφορετικά αυτή θα διατηρηθεί στο προηγούμενο επίπεδο, δηλαδή στην αμερικανική απουσία από την Ευρώπη και τη Μεσόγειο. Η Ρωσία θα αντιμετωπιστεί ως ο αντίπαλος των αμερικανικών συμφερόντων και ασφάλειας και αυτό θα τον οδηγήσει να ανακτήσει η συμμαχία τη συνοχή της. Στη λογική αυτή δεν θα ωφελούσε η απομόνωση της Τουρκίας, αλλά η επανένταξή της στο άρμα της Δύσης, με προϋπόθεση την αποκατάσταση του κράτους δικαίου, της δικαιοσύνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ο Μπάϊντεν γνωρίζει ότι θα έχει μια Τουρκία η οποία απέχει από αυτήν που χειρίστηκε ως αντιπρόεδρος το 2016. Η σημερινή Τουρκία έχει ρόλο στον Καύκασο, στη Συρία, στη Λιβύη. Επιπλέον θα κληθεί να διαχειριστεί  την τουρκική παράνομη δραστηριότητα στην Αν. Μεσόγειο με έναν ρόλο αποκλεισμού των λοιπών παράκτιων κρατών από την διεκδίκηση θαλάσσιων κυριαρχικών αρμοδιοτήτων, καθώς και ρόλο να ορίζει ποια κράτη δικαιούνται τις θαλάσσιες αυτές αρμοδιότητες. Επιπλέον, την Τουρκία που αμφισβητεί καθορισμένες με συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιες ζώνες -όπως συμβαίνει με την Κυπριακή Δημοκρατία- και έχει οριοθετήσει με την απόμακρη Λιβύη για να αποκλείσει την Ελλάδα από νόμιμες διεκδικήσεις της θαλάσσιων αρμοδιοτήτων στην Αν. Μεσόγειο. Ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος θα παρατηρήσει ότι η οριοθέτηση με τη Λιβύη -επειδή διπλώνει με την έγκυρη οριοθέτηση Ελλάδας Αιγύπτου- έχει προκαλέσει επικίνδυνη διένεξη. Μονομερώς δε οριοθετεί διεκδικήσεις της από τον 32^ο έως τον 28^ο μεσημβρινό χωρίς έρεισμα στο δίκαιο θάλασσας, παραβλάπτοντας ελληνικές διεκδικήσεις.

Η Τουρκία στην Αν. Μεσόγειο θα προξενήσει ένταση αν επιχειρήσει δημιουργία τετελεσμένων σε βάρος της Ελλάδας, της Αιγύπτου ή της Κύπρου. Θετική παρέμβαση του νέου Αμερικανού προέδρου, σε έναν κρίσιμο ρόλο του επιτελείου του, θα πρέπει να προωθεί την προοπτική της ειρηνικής επίλυσης, του διαλόγου ή της δικαστικής διευθέτησης, αντί άσκοπης αντιπαράθεσης. Η θετική στάση των ΗΠΑ προς την Ελλάδα έχει φόντο -εκτός των δηλώσεων- την αμυντική συμφωνία και την επέκταση της επιχειρησιακής λειτουργίας της Σούδας.

Το μεσοδιάστημα όμως είναι κρίσιμο, διότι η αμφισβήτηση των εκλογικών αποτελεσμάτων θα προκαλέσει παρατεταμένη εκκρεμότητα.