Αναδημοσίευση: Ελπίδα της ειρηνικής επίλυσης; - ΤΑ ΝΕΑ (tanea.gr) - 15 Ιουνίου 2021

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ενεργοποιώντας τα ισχυρά ανακλαστικά πολιτικής επιβίωσης, επιχείρησε να προσαρμοστεί στην εικόνα που επιβάλλουν οι συναντήσεις με τον αμερικανό και τον γάλλο πρόεδρο. Βέβαια είναι δύσκολο να ξεχαστεί η σκληρή ρητορική του τελευταίου διαστήματος που αντάλλαξαν μεταξύ τους, αλλά φαίνεται πως ο τούρκος πρόεδρος έχει αποφασίσει να κάνει την ανάγκη φιλοτιμία. Παρά ταύτα, ο πρόεδρος Μπάιντεν με δηλώσεις του ή συνεργατών του δεν προδιέθετε ότι θα έριχνε νερό στο κρασί του για όσα η Τουρκία έχει κάνει και αντιτίθενται αφενός στη σχέση της με το ΝΑΤΟ και αφετέρου στη σχέση της, ως στρατηγικού εταίρου, με τις ΗΠΑ. Αναδεικνύεται λοιπόν δύσκολη η ισορροπία μεταξύ της πίεσης που πρέπει να ασκηθεί στον Ερντογάν και της αναγνώρισης του γεωστρατηγικού ρόλου της Τουρκίας.

Ο Ερντογάν ήθελε να καταδείξει ότι επανακάμπτει στην ειρηνική διευθέτηση με πρώτο δείγμα ότι, έπειτα από ένα ψυχροπολεμικό κλίμα διαρκείας, επιδιώκει τετ α τετ με τον έλληνα Πρωθυπουργό, ο οποίος επανέλαβε ότι ο διάλογος πρέπει να υπάρχει παρά τις διαφορές. Ακόμη και η άρνηση Ερντογάν να παρίσταται διερμηνέας και η επιλογή του να έχει τον ρόλο αυτό ο στενός και έμπιστος συνεργάτης του Ιμπραήμ Καλίν δείχνουν πολιτική βούληση και στέλνουν μηνύματα στο εσωτερικό της κυβέρνησής του.

Η χθεσινή συνάντηση για τα ελληνοτουρκικά περικλείεται στη φράση «η ελπίδα της ειρηνικής επίλυσης γεννιέται». Είναι αισιόδοξο ότι έσπασε ο πάγος μεταξύ των δύο ηγετών και ο Ερντογάν δείχνει να έχει την πρόθεση να αναζωογονηθεί ο διάλογος Ελλάδας - Τουρκίας και να έχει σταθερή προσωπική επαφή με τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Οι δυο τους συμφώνησαν να αφήσουν πίσω την ένταση του 2020 και ότι, παρά τις διαφορές, πρέπει να αποφεύγονται οι προκλήσεις. Επιπλέον, να πέσουν οι προκλητικοί τόνοι ρητορείας και ενεργειών και να διασφαλιστεί μέσω αποχής προκλήσεων ένα ήρεμο καλοκαίρι. Αναγνώρισαν ότι από τις διαφορές σημαντικότερη είναι η οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.

Η ιδέα της Ελλάδας να αντιμετωπίζονται οι διαφορές μέσα από υπάρχοντες διαύλους, π.χ. διερευνητικές επαφές, ΜΟΕ και πολιτικές διαβουλεύσεις, είναι στη σωστή κατεύθυνση και μπορεί να διαμορφώσει πλαίσιο. Τότε μόνο οι διαφορές δεν θα εκδηλώνονται με προκλήσεις, μονομερείς ενέργειες, ακραίες δηλώσεις, αντιπαραθέσεις, αντιθέτως θα διοχετεύονται στον διάλογο.

Μετά τα συμφωνηθέντα της συνάντησης μένει να συνεχιστεί ο διάλογος συνοδευόμενος από ένα moratorium αποχής από προκλήσεις και μονομερείς ενέργειες που δυναμιτίζουν ή διακινδυνεύουν το κλίμα ειρηνικής διευθέτησης. Η υιοθέτησή του παράλληλα με την εξομάλυνση της ειρηνικής διευθέτησης προαναγγέλλεται.

Η συνάντηση των δύο ηγετών ευδοκίμησε, αποκατέστησε κλίμα εμπιστοσύνης και διαρκή επικοινωνία και σηματοδότησε τη συνέχιση των διπλωματικών πρωτοβουλιών, θέτοντας βάσεις για την επίλυση των διαφορών και το ειρηνικό περιβάλλον. Ιδιαίτερο είναι το ενδιαφέρον για την ανάδειξη της οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών ως σημαντικότερης διαφοράς. Ενας οδικός χάρτης ως δείγμα πολιτικής βούλησης θα ήταν απαραίτητος για τη συνέχιση και ενίσχυση των επαφών και του διαλόγου σε όλα τα επίπεδα, ήτοι των διερευνητικών επαφών, των τακτικών συναντήσεων των υπουργών Εξωτερικών και της διαρκούς επικοινωνίας των δύο ηγετών.

Συναινώντας σε μια υποσχετική, όπως ένα moratorium, αποχής από προκλήσεις και ήρεμα νερά, είναι το πρώτο βήμα ασφάλειας των σχέσεων. Πρέπει όμως οι δύο χώρες να μην εφησυχάσουν και να διαπραγματευτούν υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, συγχρονιζόμενες με τις υποχρεώσεις κατά το Δίκαιο της Θάλασσας.

Ο Πέτρος Λιάκουρας είναι καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, διευθυντής του μεταπτυχιακού προγράμματος «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές», στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς